Ontstaan Gereformeerde kerk Harkema

Harkema-Opeinde bestond in de 19e eeuw (1800 – 1900) louter uit heidevelden, de Hamsterheide. In de loop van deze eeuw vestigden zich de eerste bewoners. Dit is de tijd van de alom hier bekende plaggenhutten. Bij een volkstelling in 1839 woonden er hier in dit grote heidegebied 305 mensen. Grote gezinnen en …… armoede troef. En wat minstens zo erg was, deze arme heidebewoners werden door de omliggende dorpen vaak met de nek aangekeken.

En wat minstens zo erg was, deze arme heidebewoners werden door de omliggende dorpen vaak met de nek aangekeken.. Ze werden beschouwd als de paria’s van de maatschappij. De kerkelijke scheidslijnen van de vier bestaande Hervormde Gemeenten (Surhuisterveen, Drogeham, Surhuizum en Augustinusga) liepen erg onduidelijk over het heidegebied. Van structureel pastoraal werk is mede daardoor nauwelijks sprake en de kerkgang voornamelijk naar Drogeham, is tot een enkeling beperkt. Geen kerkelijk leven dus, totdat Lambertus Warmolts er zich mee gaat bemoeien.

Deze dominee zoon afkomstig uit Westeremden, vestigt zich als boer in het buurtschap Vierhuizen. Toen boer Warmolts eens een bezoek bracht aan zijn zieke boerenknecht, werd hij getroffen door de verschrikkelijke levensomstandigheden waaronder de heide bewoners moesten leven. Maar ook de geestelijke armoede trof de bewogen Warmolts. Daar moest iets aan gedaan worden vond hij. Hij trok naar de omliggende dorpen en greep elke gelegenheid aan om de mensen op hun verantwoordelijkheid voor de medemens te wijzen. Bij de opening van de Christelijke school in Surhuizum kwam hij met fl. 12,50 (€ 5,65) thuis. Al gauw daarna had hij fl. 250,– bij elkaar gesprokkeld. Voldoende om op de heide een houten schuurtje te bouwen dat als een soort evangelisatiepost dienst kon doen. Boven de deur van dit ‘kerkje’ was een raam aangebracht waarop geschreven stond ‘Ziet hier Gods vinger’. De vloer bestond uit zand en er waren geen stoelen. Een paal in de grond met een bordje eraan getimmerd diende als lessenaar voor de bijbel. Dit was in het jaar 1883.

Toch voelde de van huis uit hervormde Warmolts zich een beetje in de steek gelaten, toen hij toenadering zocht tot de hervormde predikanten in de omgeving. Hij was natuurlijk geen ‘echte’ dominee. En we weten hoe dat gaat. Ook dominees zijn mensen! Vandaar dat Warmolts in 1892 zich met al zijn volgelingen aansloot bij de landelijke Gereformeerde kerken. Een feit waarover de heidebewoners zich toen niet druk maakten. Immers wat ‘pake Warmolts’ zoals hij vaak genoemd werd, zei en deed, was altijd goed! Dat Warmolts een druk leven heeft gehad, leidt geen twijfel. Naast zijn predikantenwerk, was hij immers ook nog boer! Toen zijn vrouw in 1904 kwam te overlijden, nam hij afscheid van de gemeente. Hij verhuisde naar Stroobos en stierf in 1928 waarna hij in Augustinusga is begraven. Het werd afgebroken en in 1913 verrees op dezelfde plaats het huidige bijna monumentale kerkgebouw.

Een jaar later word de pastorie gebouwd naast de kerk, nu is dit in gebruik als kosterwoning. Dit omdat de pastorie nu tegenover de kerk staat. (Deze is gebouwd in omstreeks 1962) In 1926 is er nog steeds maar één kerk in Harkema, de Gereformeerde. We moeten even naar de landelijke kerkgeschiedenis. Er is een geloofsstrijd ontstaan die zich toespitste op Genesis 3. Heeft de slang werkelijk gesproken of niet. De Amsterdamse predikant dr. Geelkerken vond van niet. Hij leerde dat Gods openbaring hier wordt weergegeven in beeldende taal, die men niet letterlijk moet opvatten. Toen hij deze mening volhield voor de Gereformeerde synode van Assen, was het meningsverschil ontstaan. Hij werd geschorst en afgezet als predikant. Dit dogmatische probleem zal de geschiedenis ingaan als ‘de kwestie Geelkerken’. De eerste barst in het sterke Gereformeerde bolwerk is ontstaan.

Het meningsverschil op kerkelijk terrein krijgt een sneeuwbal effect. De kerkenraad van de Gereformeerde kerk in Amsterdam stelt zich achter haar predikant ds. dr. Geelkerken op. Zij komen daardoor buiten het verband van de Gereformeerde kerken te staan. Maar er komen meer predikanten en kerkenraden die het niet eens zijn met het besluit van de synode van Assen. Ook in Harkema-Opeinde komt het tot een botsing tussen de kerkenraad en de toenmalige predikant ds. dr. N.D. van Leeuwen.